легчы

тлумачэнне слова:

  легчы, лягу, ляжаш, ляжа; ляжам, ляжаце, лягуць; прошлы час лёг, лягла і легла, лягло і легла; загадны лад ляж; закончанае трыванне
    1. Прыняць ляжачае, гарызантальнае становішча (пра чалавека і жывёл); процілеглае устаць. Пад ценем дубоў .. [аграном і Крушынскі] разлажылі с[у]рвэтку і ляглі адзін супроць аднаго. Бядуля. Дома [Мікола] моўчкі распрануўся і лёг на сваёй самаробнай канапе. Якімовіч. / У спалучэнні са словамі, якія паказваюць, у якім становішчы знаходзіцца ляжачы. Легчы на бок. Легчы на спіну. Легчы ніцма. // Паступіць на лячэнне (у бальніцу, шпіталь). Паранены, .. [Блінке] вымушан быў легчы ў шпіталь. Шамякін.
    2. Размясціцца спаць, адпачываць. Дзеці леглі даўно, Толькі маці не спіць. Колас. Каб нікога не будзіць, .. [Тварыцкі] лёг у адрынцы. Чорны.
    3. пераноснае значэнне Загінуць, пасці ў баі, барацьбе. — Горад мой, горад мой, Колькі гордых іх, мужных і смелых Тут лягло пад табой, На руінах тваіх анямелых?! Танк. І стаяць пабрацімы, Хоць радзее іх строй. Хто там лёг за радзіму — Кожны паўшы — герой! Бялевіч.
    4. (1 і 2 асоба дзеяслова не ужываецца, ужыванне) Апусціцца на якую-н. паверхню, прыняць гарызантальнае становішча. Ліст лёг на траву. Снарады ляглі ў лагчыну. ▪ Не паспела .. [Аня] апамятацца, як рука яе лягла на круты Васілёў плячук. Васілевіч. Пульхны ружовы блін лёг на свежы абрус, засланы на ўслоне ля печы. Ваданосаў. // Размясціцца дзе-н., укласціся ў што-н. якім-н. чынам. Цэгла лягла ў мур. ▪ Ляглі ў зямлю першыя зерні будучага ўраджаю. «ЛіМ». // пераважна безасабовая форма; пераноснае значэнне Патраціць чаго-н. вельмі многа (з карысцю або без карысці). [Дзядзька Сымон:] — Пачакай трохі, сынку. Бач, якое хараство ў полі — Я гляджу і думаю: колькі тут людское працы лягло! Чорны.
    5. (1 і 2 асоба дзеяслова не ужываецца, ужыванне). Заняць, ахапіць якую-н. прастору; распасцерціся. Калгаснае поле шырока лягло. Машара. Вузкаю палоскаю .. Лёг за нашай вёскаю старадаўні лес. Глебка. // Пралегчы, прайсці, працягнуцца. Дарогі ляглі ад сяла да сяла. Кірэенка. У два рады між палёў Роўна рэйкі ляглі. Колас.
    6. (1 і 2 асоба дзеяслова не ужываецца, ужыванне). Распаўсюдзіцца па паверхні, пакрыць сабою што-н. Тоўстым пластом лёг на саламяных стрэхах снег. Колас. Чырванаватае святло малой лямпы лягло на твары людзей. Чорны. / Пра загар, маршчыны і пад. Густа ляглі маршчынкі каля вачэй. Шчарбатаў. Вось так з гадамі лёгка і нячутна На нашы скроні ляжа сівізна. Глебка. // Устанавіцца, настаць. Першая ваенная зіма ўсюды лягла вельмі рана. Шамякін. Вечар лёг за вокнамі раптоўна і густа. Скрыган.
    7. (1 і 2 асоба дзеяслова не ужываецца, ужыванне); пераноснае значэнне Распаўсюдзіцца на каго-, што-н.; стаць чыім-н. абавязкам. Па Нініны плечы лягла ўся гаспадарка. Гроднеў. — Ведаеце, у выпадку чаго ўся адказнасць ляжа на вас. Машара.
    8. пераноснае значэнне У спалучэнні са словамі «на душу», «на сэрца», «на сумленне» азначае: стаць прадметам пастаянных турбот, трывогі, роздуму і г. д. І гора нам легла на сэрцы, Нібыта цяжкая руда... Калачынскі. Я ніколі не думаў, што можа такая страшная пустэча легчы на сэрца і такая пакутлівая бяздумнасць на галаву... М. Стральцоў.
    9. Прыняць якое-н. становішча, узяць які-н. напрамак (пра самалёты, судны). Самалёт цвёрда лёг на свой курс — на захад. Новікаў.
    •••
    Легчы ў дрэйф — расставіць парусы так, каб судна заставалася прыблізна на адным месцы.
    Легчы касцьмі — загінуць у баі; памерці.
    Легчы пад нож — пайсці, легчы на аперацыю.
    Легчы ў аснову — з'явіцца асновай, галоўным утваральным элементам чаго-н.
    Легчы ў зямлю (у труну, у магілу) — памерці.

Усталюйце новую праграму Скарніка!